admin, Author at Фарғона вилоят маъмурий суди

Конституция орқали ислоҳотлар сари босилган қадамлар

Ўзбекистон Республикаси Президенти Администрацияси ҳузуридаги Ахборот ва оммавий коммуникациялар агентлиги томонидан янги таҳрирдаги Конституциянинг мазмун моҳиятини аҳолига кенг тарғиб қилиш юзасидан медиа-режа ишлаб чиқилган.

Конституцияда олдин амал қилиб келинган “давлат – жамият – инсон” тамойилини “инсон – жамият – давлат” деб ўзгартириш, яъни энг аввало инсон манфаатини ҳар нарсадан устун қўйишни мақсад қилинган.

Хусусан, унда инсон ҳуқуқ ва эркинликларини таъминлаш – давлатнинг олий мажбурияти этиб белгиланди ва шу муносабат билан инсон ҳуқуқлари кафолатлари жиддий равишда кучайтирилди.

Инсоннинг шаъни ва қадр-қиммати дахлсиздир, ҳеч нарса уларни камситиш учун асос бўлиши мумкин эмаслиги, инсонннинг ҳуқуқ ва эркинликлари бевосита амал қилади ҳамда қонунлар, давлат органлари ва мансабдор шахслар фаолиятининг мазмун-моҳиятини белгилаб беради.

Фуқаро ва давлат органлари ўртасидаги ноаниқликлар фуқаро фойдасига талқин қилиниши, ҳуқуқий таъсир чоралари мақсадга эришиш учун етарли ва мутаносиб бўлиши кераклиги белгиланди. Бу нормалар ҳуқуқни қўллаш фаолиятида инсон манфаатлари устувор бўлишини амалда таъминлашга хизмат қилади.

Шунингдек, ҳар бир инсон ўз шахсини эркин камол топтириш ҳуқуқига эгалиги, қонунчиликда белгиланмаган мажбурият ҳеч кимнинг зиммасига унинг розилигисиз юклатилиши мумкин эмаслиги мкстаҳкамлаб қўйилди.

Бундан ташқари, Конституциянинг 30-моддасига кўра, ҳеч ким расмий эълон қилинмаган қонун асосида ҳукм қилиниши, жазога тортилиши, мол-мулкидан ёки бирон-бир ҳуқуқидан маҳрум этилиши мумкин эмас.

Ҳеч ким айни бир жиноят учун такроран ҳукм қилиниши мумкин эмаслиги аниқ белгилаб қўйилган.

Шунингдек, Жиноят процессида инсон ҳуқуқлари кафолати энг илғор халқаро стандартларга мувофиқ кучайтирилди. Хусусан, шахсни суд қарорисиз қирқ саккиз соатдан ортиқ ушлаб турилиши мумкин эмаслиги ҳамда шахсни ушлаб туриш чоғида унинг ҳуқуқлари ва ушлаб турилиши асослари унга тушунарли тилда тушунтирилиши кераклиги белгиланмоқда.

Конституциянинг 31-моддасига кўра, ҳар бир инсон шахсий ҳаётининг дахлсизлиги, шахсий ва оилавий сирга эга бўлиш, ўз шаъни ва қадр-қимматини ҳимоя қилиш ҳуқуқига эга.

Ҳар ким ёзишмалари, телефон орқали сўзлашувлари, почта, электрон ва бошқа хабарлари сир сақланиши ҳуқуқига эга. Ушбу ҳуқуқнинг чекланишига фақат қонунга мувофиқ ва суднинг қарорига асосан йўл қўйилади.

Ҳар ким ўз шахсига доир маълумотларнинг ҳимоя қилиниши ҳуқуқига, шунингдек нотўғри маълумотларнинг тузатилишини, ўзи тўғрисида қонунга хилоф йўл билан тўпланган ёки ҳуқуқий асосларга эга бўлмай қолган маълумотларнинг йўқ қилинишини талаб қилиш ҳуқуқига эга.

Ҳар ким уй-жой дахлсизлиги ҳуқуқига эга.

Ҳеч ким уй-жойга унда яшовчи шахсларнинг хоҳишига қарши кириши мумкин эмас. Уй-жойга киришга, шунингдек унда олиб қўйишни ва кўздан кечиришни ўтказишга фақат қонунда назарда тутилган ҳолларда ва тартибда йўл қўйилади. Уй-жойда тинтув ўтказишга фақат қонунга мувофиқ ва суднинг қарорига асосан йўл қўйилади.

Ушбу ҳуқуқий кафолатлар инсон ҳуқуқларини муҳофазасини кучайтириш соҳасидаги ишларни мутлақо янги босқичга олиб чиқади, шахсий эркинлик дахлсизлигини ва инсонларни ноқонуний ҳибсга олишга йўл қўймасликни кафолатлайди, ҳамда уларни давлат органларининг суистеъмолликларидан ишончли ҳимоя қилади.

Д.Махаматов

Фарғона вилоят маъмурий судининг раиси

Д.Мадаминов

Фарғона туманлараро маъмурий судининг судьяси

Янги конституция – янги суд.

Маълумки, жамият ва давлат ривожланиб борар экан амалда бўлган қонунлар ҳам бу ривожланишга мос тарзда такомиллаштиришни талаб қилади. Акс ҳолда, замон талабига жавоб бермаган қонун юридик кучга эга ҳисоблансада, амалда жамият ва фуқаролар учун фойдасиз, ишламайдиган қоидага айланиб қолади.

Сўнгги йилларда суд-ҳуқуқ соҳасида, хусусан суд ҳокимиятининг мустақиллиги, судьялар ва суд ходимларининг ижтимоий таъминоти, аҳолининг судга бўлган ишончини ошириш борасида салмоқли ислоҳотлар амалга оширилди. Бу эса, ўз навбатида асосий қонунимиз бўлган Конституцияда муайян қоидаларни акс эттириш, яна бошқаларини ўзгартириш эҳтиёжини юзага келтирди.

Мазкур хаётий заруратдан келиб чиқиб, янги таҳрирдаги Ўзбекистон Республикаси Конституцияси 2023 йил 30 апрель куни ўтказилган Ўзбекистон Республикаси референдумида умумхалқ овоз бериш орқали қабул қилинди.

Ўзбекистон Республикасининг эски тахрирдаги Конституцияси 1992 йил
8 декабрь куни қабул қилинган, 6 та бўлим, 26 та боб, 128 та моддадан иборат эди. Унинг 22-боби “Ўзбекистон Республикасининг суд ҳокимияти” деб номланиб, 106-моддадан 116-моддагача бўлган 11 та нормаларни қамраб оларди.

Таъкидлаш керакки, эски тахрирдаги Конституциянинг энг кўп ўзгартириш киритилган моддаларидан бири Ўзбекистон Республикаси суд ҳокимияти тизимини белгиловчи 107-моддаси ҳисобланади.

Дастлаб, мазкур норманинг биринчи қисми “Ўзбекистон Республикасининг суд тизими беш йил муддатга сайланадиган Ўзбекистон Республикаси Конституциявий суди, Ўзбекистон Республикаси Олий суди, Ўзбекистон Республикаси Олий хўжалик суди, Қорақалпоғистон Республикасининг Олий суди, Қорақалпоғистон Республикасининг хўжалик судидан, шу муддатга тайинланадиган вилоят судлари, Тошкент шаҳар суди, туман, шаҳар ва хўжалик судларидан иборат” деб баён этилган эди.

Ўзбекистон Республикасининг 2003 йил 24 апрелдаги 470-II-сон Қонуни билан киритилган ўзгартиришга мувофиқ мазкур модданинг биринчи қисми “Ўзбекистон Республикасида суд тизими беш йил муддатга сайланадиган Ўзбекистон Республикаси Конституциявий суди, Ўзбекистон Республикаси Олий суди, Ўзбекистон Республикаси Олий хўжалик суди, Қорақалпоғистон Республикаси фуқаролик ва жиноят ишлари бўйича олий судлари, Қорақалпоғистон Республикаси хўжалик судидан, шу муддатга тайинланадиган фуқаролик ва жиноят ишлари бўйича вилоят ва Тошкент шаҳар судлари, фуқаролик ва жиноят ишлари бўйича туманлараро, туман, шаҳар судлари, ҳарбий ва хўжалик судларидан иборат” деган тахрирда баён қилинди. Бу холатда жиноят ва фуқаролик судлари ихтисослашуви муносабати билан конституцион нормага ўзгатириш киритилган. Конституциянинг мазкур моддасига навбатдаги ўзгартириш Ўзбекистон Республикасининг 2017 йил 6 апрелдаги ЎРҚ-426-сонли Қонуни билан киритилиб, модда “Ўзбекистон Республикасида суд тизими Ўзбекистон Республикаси Конституциявий суди, Ўзбекистон Республикаси Олий суди, ҳарбий судлар, Қорақалпоғистон Республикаси фуқаролик ва жиноят ишлари бўйича судлари, фуқаролик ва жиноят ишлари бўйича вилоятлар ва Тошкент шаҳар судлари, Қорақалпоғистон Республикаси, вилоятлар ва Тошкент шаҳар иқтисодий ва маъмурий судлари, фуқаролик ишлари бўйича туманлараро, туман, шаҳар судлари, жиноят ишлари бўйича туман, шаҳар судлари, туманлараро, туман, шаҳар иқтисодий судлари ва туман, шаҳар маъмурий судларидан иборат” деган тахрирда баён қилинди. Мазкур ўзгартириш суд тизимида маъмурий судлар фаолиятининг йўлга қўйилиши муносабати билан амалга оширилди. Сўнгги ўзгартириш Ўзбекистон Республикасининг
2021 йил 8 февралдаги ЎРҚ-671-сонли Қонуни билан киритилиб, модда “Ўзбекистон Республикасида суд тизими Ўзбекистон Республикаси Конституциявий суди, Ўзбекистон Республикаси Олий суди, ҳарбий судлар, Қорақалпоғистон Республикаси суди, вилоятлар ва Тошкент шаҳар судлари, Қорақалпоғистон Республикаси маъмурий суди, вилоятлар ва Тошкент шаҳар маъмурий судлари, фуқаролик ишлари бўйича туманлараро, туман, шаҳар судлари, жиноят ишлари бўйича туман, шаҳар судлари, туманлараро, туман, шаҳар иқтисодий судлари ва туманлараро маъмурий судлардан иборатдир” тахририда баён қилинди. Мазкур ўзгариш суд тизимида умумюрисдикция судлари ва маъмурий судлар фаолиятини тартибга солиш юзасидан киритилди.

Ривожланган давлатлар тажрибасида судларнинг янада ихтисослашганлик холатини кўриш мумкин ҳамда бу давлат ва жамият ривожланиши билан боғлиқ табиий ҳолат ҳисобланади. Демак, келажакда ҳам суд тизимининг ихтисослашуви ва ўзгаришини истисно этиб бўлмайди.

Шу сабабли, Ўзбекистон Республикасининг янги Конституциясида суд тизими айнан кўрсатиб ўтилмасдан, 131-модданинг 1-қисмида “Ўзбекистон Республикаси суд тизими ва судлар фаолиятининг тартиби қонун билан белгиланади” деб кўрсатилди. Бу конституцион норма мунтазам равишда ўзгаришининг олдини олади.

Хулоса ўринида таъкидлаш керакки, Конституциявий ислоҳотлар бугунги кунда жамият, давлат ва фуқаролар олдида турган энг муҳим ҳамда кечиктириб бўлмас вазифа ҳисобланади. Хусусан, Конституциянинг суд ҳокимияти йўналишида ўзгартирилган нормалари сохани жахон андозалари даражасига олиб чиқишга, судни фуқаролар ва юридик шахсларнинг чинакам ҳимоячиси сифатида фаолият юритишига шароит яратди.

Юлдашев Бахтиёр Рахимович

Фарғона вилоят маъмурий судининг судьяси

Ортиқов Элмуроджон Мирзарахимович

Фарғона туманлараро маъмурий судининг судьяси

Бош қомусимизда инсон қадри улуғланади.

Бизга маълумки, 30.04.2023 йил куни ўтказилган умумхалқ референдуми якунлари бўйича Ўзбекистон Республикаси Конституцияси янги таҳрирда қабул қилиниб, 2023 йил 1 май кунидан қонуний кучига кирди.

Конституцияда инсон ҳуқуқларига оид 10 та энг муҳим кафолат белгилаб қўйилди.

Конституцияда инсон ҳуқуқ ва эркинликлари ҳар кимга туғилганидан бошлаб тегишли бўлиши, инсоннинг шаъни
ва қадр-қиммати дахлсиз эканини, инсоннинг ҳуқуқ ва эркинликлари бевосита амал қилиши ҳамда қонунларнинг, давлат органлари
ва уларнинг мансабдор шахслари фаолиятининг моҳияти ва мазмунини белгилаши, шунингдек, ҳеч кимга унинг розилигисиз қонунчиликда белгиланмаган мажбурият юклатилиши мумкин эмаслиги, инсонга нисбатан қўлланиладиган ҳуқуқий таъсир чоралари мутаносиблик принципига асосланиши ва қонунларда назарда тутилган мақсадларга эришиш учун етарли бўлиши, ҳар ким ўз шахсига доир маълумотларнинг ҳимоя қилиниши ҳуқуқига, шунингдек нотўғри маълумотларнинг тузатилишини, ўзи тўғрисида қонунга хилоф йўл билан тўпланган ёки ҳуқуқий асосларга эга бўлмай қолган маълумотларнинг йўқ қилинишини талаб қилиш ҳуқуқига эга эканлиги, ҳар ким мамлакат бўйлаб эркин ҳаракатланиши, турар ва яшаш жойини танлаш ҳуқуқига эга эканлиги, ҳар ким уй-жой дахлсизлиги ҳуқуқига эга экани, ҳар ким ўз ҳуқуқ
ва эркинликларини қонунда тақиқланмаган барча усуллар билан ҳимоя қилишга ҳақлилиги, шахснинг судланганлиги ва бундан келиб чиқадиган ҳуқуқий оқибатлар унинг қариндошлари ҳуқуқларини чеклаш учун асос бўлиши мумкин эмаслиги, инсон шаъни ва қадр-қиммати дахлсизлиги ҳуқуқига эга эканлиги белгилаб қўйилди.

Асосий қонунимиздаги юқоридаги талабларнинг белгиланиши инсон манфаатини ҳар нарсадан устун қўйилганидан далолат беради.

Фарғона туманлараро маъмурий

судининг судьяси Э.Ортиқов

Мустақиллик –буюк неъмат

Жонажон Ватанимиз-Ўзбекистон Республикаси ўзининг давлат мустақиллигини қўлга қиритгани ва мустақил тараққиёт йўлини бошлаганига 32 йил тўлди.

Истиқлол эл-юртимиз учун ўз тақдирининг ҳақиқий эгаси бўлиб, қадр-қимматини англаб, муносиб ҳаёт кечириш, юртимизда ҳуқуқий демоқратик давлат ва фуқаролик жамиятини барпо этиш имкониятини яратди. Айни пайтда у ҳар бир одамнинг иқтисодий, ижтимоий соҳаларида истеъдод ва қобилятини тўла намоён этиши, ҳуқуқ ва еркинликларини рўёбга чиқаришининг мустаҳкам заминидир.

Мустақиллик йилларида кўҳна тарихимиз, бой меросимиз, миллий давлатчилигимиз, муқаддас динимиз, урф-одат ва анъаналаримиз қайта тикланди. Бугунги кунда меҳр-оқибат, бағрикенглик ҳамжиҳатлик каби олийжанов фазилатлар, миллий ва умумбашарий қадриятларга ҳурмат, Ватан тақдири ва келажагига дахлдор туйғуси юрагимизнинг туб-тубидан ўрин олди.

Мамлакатимиз мустақиллигининг 32 йиллигини нишонлаш арафасида, ўтган давр мобайнида босиб ўтилган мураккаб йўлимизга яна бир бор назар ташлаш, мустақиллик тараққиётимиз давомида амалга оширилган ишлар, эришган натижаларни холисона баҳолаш ва уларнинг моҳияти ва аҳамиятини кенг жамоачилик, бутун халқимизнинг онги шуурига етказиш мақсадга мувофиқдир.

Дарҳақиқат, истиқлол туфайли ўзлигимизни англадик, озод ҳалқ мустақил давлат сифатида Ўзбекистоннинг бор бўй-бастини, улкан салоҳиятини бутун дунёга намоён қилиш имкони очилди. Озодлик боис бизни жаҳон таниди, халқимиз фидокорона меҳнати, ёшларимизнинг ғайрати, азму шижоати ила ватанимизнинг шон-шуҳрати олам узра янада кенгроқ ёйилмоқда. Ҳуррият берган беқиёс имкониятлар негизида ертанга кунимиз- еркин ва фаровон келажагимизни ўз қўлимиз билан бунёд этмоқдамиз.

“Мустақиллик ” ва “ислоҳот” тушунчаларига муштарак сўзлар сифатида қарашимиз таабий, албатта. Чунки мустақил давлат ва мусатқил жамиятдагина ислоҳотларни амалга ошириш мумкин. Мустақиллик ҳам, ислоҳатлар ҳам инсоннинг яҳши яшаши, муносиб турмуш даражасига эришиш учун зарур шарт шароитлар яратди. Мамлакатимизда мустақиллик йилларида олиб борилган кенг кўламли ислоҳатлар натижасида миллий давлатчилигимиз пойдевори мустаҳкамланиб, давлатимиз суверенитети, чегараларимиз дахлсизлиг таъминланди, жамиятимизда тинчлик ва осойишталик, миллатлараро тотувлик ва диний бағрикенглик муҳитини кучайтириш, қонун устуворлиги, инсон ҳуқуқ ва еркинликлари ҳамда манфаатларини рўйобга чиқариш бўйича улкан ишлар амалга оширилди.

Шунингдек, Суд ҳокимиятининг чинакам мустақиллигини, фуқароларнинг ҳуқуқ ва еркинликларини ишончли ҳимоя қилиш кафолатларини таъминлаш, юртдошларимиз томонидан одил судловга еришиш даражасини ошириш, жиноятчиликка қарши курашиш ва ҳуқуқбузарликларни олдини олиш тизимини такомиллаштириш, суд жараёнида тортишув тамойилин тўлақонли жорий этиш, юридик ёрдам ва хизматлар сифатини тубдан яхшилаш учун қонун устуворлигини таъминлаш ва суд-ҳуқуқ тизимини янада ислоҳ қилишга эътиборни янада кучайтиришдан иборатдир.

Фарғона вилоят маъмурий судининг

Архив мудири Ш.Насиров

Бош консультанти Р.Шукуров

Бош консультанти М.Ахмедов

АМЕРИКА ҚЎШМА ШТАТЛАРИДА СУД ҲОКИМИЯТИ

Америка қўшма штатларида ижроия ва қонун чиқарувчи ҳокимият аъзолари халқ томонидан сайланадиган бўлса, суд ҳокимияти аъзолари ўз лавозимларига АҚШ президенти томонидан тайинланиб, сўнгра сенат томонидан тасдиқланади.

АҚШ Конституциясининг III-моддаси суд ҳокимиятига бағишланган бўлиб, унда Конгресснинг федерал суд ҳокимиятининг шакли ва тузилишини белгилаш ҳақида катта ваколатлари ҳақида гап боради. Ҳатто, АҚШ Олий суди судьяларининг сони ҳам Конгресс томонидан белгилаб берилади.

Маълумот учун: Олий суд судьяларининг сони 1869 йилгача олти нафар бўлган бўлса, ҳозирда уларнинг сони тўққизта, яъни Бош судья ва саккиз нафар ёрдамчи судялардан иборат. Бу тартиб 1869 йилдан бери амал қилади.

АҚШ Олий суди. АҚШ Олий суди мамлакатнинг энг юқори суди ва федерал суд тизимининг бир қисми ҳисобланиб, унинг фаолияти тўғридан-тўғри Конституцияда белгилаб қўйилган. АҚШ Конституциясига биноан Олий суд судьяларининг сони аниқ белгилаб қўйилмаган, лекн бу миқдор Конгресс томонидан белгиланади. Уларнинг сони1869 йилгача олти нафарни ташкил қилган бўлса, ундан кейн уларнинг сони Бош судья билан биргаликда тўққиз нафар қилиб белгиланган. Барча судьялар Президент томонидан тайинланиб, Сенат томонидан лавозимига тасдиқланадилар ва уларнинг ваколат муддати умрининг охиригачадир.

Суд жараёни. Америка Қўшма Штатлари Конституциясининг III моддасига кўра, ҳар бир ҳуқуқбузарлик содир этишда айбдор деб топилган шахс ваколатли суд ва ҳакамлар ҳайъатида одил судловдан фойдаланинг ҳуқуқига ега эканлигини кафолатлайди.

Конституцияга киритилган тўртинчи, бешинчи олтинчи ва саккизинчи ўзгаришлар жиноят содир этганликда айбланаётган шахсларни қўшимча ҳимоя билан таъминланишини кафолатлайди. Буларга қуйидагилар киради:

-Ҳеч бир шахс суднинг қарорисиз озодликдан, мулкидан ёки ҳаётидан маҳрум этилмаслиги;

-Содир этилган ҳуқуқбузарлик ёки жиноят учун жазонинг муқарралиги, шахс битта содир этган жинояти учун икки маротаба жавобгарликка тортилмаслигининг кафолати (double jeopardy);

-Холис ҳакамлар ҳайъати томонидан тезкор суд мухокамасининг муқаррарлиги;

-Гувоҳларни сўроқ қилиш ва ишларни тўлиқ ва ҳар томонлама кўриб чиқиш учун гувоҳларни судга чақиртириш ҳуқуқи;

-Юридик ёрдам ва судда вакил иштирок этишини таъминлаш ҳуқуқи;

-Ўзига қарши гувоҳлик бермаслик ҳуқуқи;

-Ҳаддан ташқари гаров, ортиқча жарималар ва шафқатсиз ҳамда ғайри оддий жазолардан ҳимоя қилиш ҳуқуқи.

Айбланувчига ишдаги барча далилларни кўриб чиқиш ва унга нисбатан ўз фикларини баён этиш учун вақт берилади. Шундан сўнг иш судга олиб борилади ва ҳакамлар ҳайхати томонидан ҳал қилинади. Агар судланувчи жиноятда айбдор эмаслиги аниқланса айбловлар бекор қилинади. Акс ҳолда, судья қамоқ муддати, жарима, ҳатто ўлим жазосини ўз ичига олиши мумкин бўлган ҳукмни белгилайди.

Фарғона вилоят маъмурийсудининг

Архив мудири Ш.Насиров

Бош консультант М.Ахмедов

Бош консультант Р.Шукуров

Ўзбекистон Республикасининг айрим қонун ҳужжатларига ўзгартириш ва қўшимчалар киритиш ҳақида 2023 йил26 апрелдаги 833-сонли Қонуний мазмун моҳияти тўғрисида.

2023 йил 26 апрель куни Ўзбекистон Республикасининг қонун ҳужатларига қўшимча ва ўзгартиришлар киритиш тўғрисидаги
833-сонли қонун қабул қилинди.

Мазкур қонунга асосан Ўзбекистон Республикаси Маъмурий суд ишлари юритиш тўғрисидаги кодексининг айрим моддларига қўшимча ва ўзгартиришлар киритилди.

Кодекснинг 11-моддасида Суднинг фаол иштироки деб янги таҳрирда баён этилиши белгиланди. Унга кўра, маъмурий суд ишларини юритиш суднинг фаол иштироки асосида амалга оширилади. Суд ишда иштирок этувчи шахсларнинг тушунтиришлари, аризалари, илтимосномалари, улар томонидан тақдим этилган далиллар ва ишнинг бошқа материаллари билан чекланмасдан маъмурий ишнинг тўғри ҳал қилиниши учун аҳамиятга эга бўлган барча ҳақиқий ҳолатларни ҳар томонлама, тўлиқ ва холисона текширади.

Суд ўз ташаббуси ёки ишда иштирок этувчи шахсларнинг илтимосномаси бўйича қўшимча далиллар тўплайди, шунингдек маъмурий суд ишларини юритиш вазифаларини ҳал қилишга қаратилган бошқа ҳаракатларни бажаради. Ишда иштирок этувчи шахслар ишнинг ҳақиқий ҳолатларини текширишда ва далилларни тўплашда судга кўмаклашиши шартлиги белгиланди.

Фарғона туманлараро маъмурий

судининг судьяси Э.Ортиқов

Бош қомусимизда инсон қадри улуғланади.

Конституцияда инсон ҳуқуқларига оид 10 та энг муҳим кафолат белгилаб қўйилди.

Фарғона туманлараро маъмурий

судининг судьяси Э.Ортиқов

Иш материалларини судга тааллуқлилигига кўра маъмурий суддан бошқа судга ўтказиш.

2023 йил 26 апрель куни Ўзбекистон Республикасининг қонун ҳужатларига қўшимча ва ўзгартиришлар киритиш тўғрисидаги
833-сонли қонунига кўра, Ўзбекистон Республикаси Маъмурий суд ишлари юритиш тўғрисидаги кодексининг айрим моддларига қўшимча ва ўзгартиришлар киритилди.

Кодекс 27³-модда билан тўлдирилиб, талаб судга тааллуқлилик қоидалари бузилган ҳолда маъмурий судга тақдим этилган бўлса, ариза (шикоят) тааллуқлилигига кўра фуқаролик ишлари бўйича судга ёки иқтисодий судга кўриб чиқиш учун ўтказилади.

Агар ариза (шикоят) судга тааллуқлилик қоидаларини бузган ҳолда иш юритишга қабул қилинганлиги ишни кўриб чиқиш чоғида аниқланса, маъмурий суд иш материалларини судга тааллуқлилигига кўра фуқаролик ишлари бўйича судга ёки иқтисодий судга кўриб чиқиш учун ўтказиш ва маъмурий суд ишини юритишни тугатиш тўғрисида ажрим чиқирилиши, аризани (шикоятни), иш материалларини маъмурий суддан судга тааллуқлилигига кўра бошқа судга ўтказиш тўғрисидаги ажрим устидан шикоят қилиниши (протест келтирилиши) мумкинлиги белгиланди.

Маъмурий суддан тааллуқлилигига кўра бошқа судга ўтказилган ариза (шикоят), иш материаллари ўзига ўтказилган суд томонидан қабул қилиб олиниши кераклиги, Ўзбекистон Республикасида судлар ўртасида судга тааллуқлилик тўғрисидаги низоларга йўл қўйилмаслиги белгиланди. Бу ўз навбатида, инсон қадрини улуғлашдан иборат эканидан далолат беради.

Фарғона туманлараро маъмурий

судининг судьяси Э.Ортиқов

Глобаллашув жараёнида хотин-қизларни ижтимоий ҳимоя қилиш тизими самарадорлигини оширишнинг инновацион омиллари.

Жаҳонда рўй бераётган глобаллашув жараёнида хотин-қизларни ижтимоий ҳимоя қилиш тизими самарадорлигини о ширишнинг инновацион омиллари тадқиқи долзарб мавзулар сирасига киради. Чунки, гендер тенгликни таъминлаш, хотин-қизларни ҳар томонлама қўллаб-қувватлаш, уларнинг ижтимоий ҳимоясини таъминлаш масалалари бутун дунёда ўз долзарблигини йўқотмаган. Гендер тенгликка эришиш ва аёллар салоҳиятини рўёбга чиқариш фуқаролик жамияти ҳаётининг барча жабҳаларида барқарор тараққиётга эришиш учун асосий пойдевор яратиб беради. Мазкур йуналишдаги самарали сиёсат умр кўриш давомийлиги, таълим сифати, бандлик ва умуман ривожланишнинг белгиланган кўрсаткичларига эришишга кўмаклашади. Айнан шу сабабли Ўзбекистонда бу масалалар давлатимизнинг доимий диққат марказидадир.

Бугун Ўзбекистон халқининг, жумладан, хотин-қизларнинг ижтимоий фаоллиги, фидокорона меҳнати, мақсад сари интилишдаги маънавий тайёргарлиги, саъи ҳаракатлари билан Ўзбекистон Республикаси ижтимоий-сиёсий, иқтисодий ва маънавий тараққиётнинг барча жабҳаларида ишонч билан олдинга бораётир. Айни пайтда жаҳон ҳамжамияти ижтимоий тараққиётининг нақадар жадал суратларда рўй бераётгани хотин-қизларнинг ижтимоий фаоллиги тўғрисидаги тасаввурлар ҳозирги даврга хос бўлган ижтимоий эҳтиёжлар трансформацияси билан ҳам маълум даражада боғлиқдир. Мирзиёев Шавкат Миромонович Бирлашган Миллатлар Ташкилоти Бош Ассамблеясининг 75-сессиясидаги нутқида таъкидлаганидек, “биз учун гендер тенглик сиёсати устувор масалага айланди. Хотин-қизларнинг давлат бошқарувидаги ўрни тобора кучаймоқда. Янги Парламентимизда аёл депутатлар сони икки баробарга кўпайди”. Шунингдек, давлатимиз иқтисодий, ижтимоий сиёсий, маданий ҳаётининг барча жабҳаларидаги ютуқларимизни хотин-қизлар иштирокисиз тасаввур қилиш мумкин эмас.

Ватанимизда олиб борилаётган гендер сиёсати тўғрисида, жумладан, Ўзбекистон Сенатининг раиси Т.К. Нарбаеванинг «Ўзбекистонда хотин-қизларни ижтимоий ҳимоя қилиш тизими самарадорлигини оширишнинг инновацион модели» мавзуидаги диссертацияси мазмунидан ҳам чуқур илмий тадқиқ қилинган. Ўзбекистон Республикаси Олий мажлиси Сенати раиси Т.Норбоева таъкидлаганидек, “Аёл табиатан ўчоқнинг қўриқчиси ҳисобланади. У жавобгарлик туйғусига асосланиб, оила фаровонлиги ҳақида қайғуриб, эҳтиёткорлик билан қарор қабул қилади. У Ўз жонини ўзи қиладиган нарсага бағишлайди. Аёл тинчлик, тартиб, барқарорликни қадрлайди. Ижтимоий муаммоларни нисбатан сезгирроқ ҳис қилади. Глобал сиёсат мослашувчанлик ва дипломатияни, сабр-тоқат ва муросага келишга тайёрликни талаб қилади. Бу фазилатларнинг барчаси эркакларга қараганда аёлларга хосдир. Аёллар ҳақиқий ҳаётга яхшироқ мослашган. Улар аниқ мақсадларни қўядилар ва натижага эришадилар. Бу баъзан уларга эркак ҳамкасбларига қараганда устунликни беради”

Беш муҳим ташаббус хотин-қизларни ижтимоий муҳофаза қилиш ва уларни фаоллаштиришнинг самарали йўли эканлиги жадал ривожланаётган Ўзбекистон инновацион моделининг таркибий қисми эканлиги аниқ.

Фуқароларни ижтимоий ҳимоя қилишнинг субсидиар, яъни муҳтож инсонларнинг фақат моддий эҳтиёжини қондиришга қаратилган сиёсатдан эҳтиёжманд аҳоли қатлами вакилларини ўз иқтидори, истеъдоди ва қизиқишларини рўёбга чиқаришга кўмаклашувчи тўлақонли ижтимоий қўллаб-қувватлаш сиёсатига ўтказилганлиги янги Ўзбекистон ижтимоий инновацион моделининг муҳим жиҳатидир.

Камбағалликдан чиқариш бўйича амалга оширилаётган давлат сиёсатида бирламчи бўғинда аёлларни мазкур ҳолатдан чиқаришга интилиш моҳият эътиборига кўра бутун халқни фаровонликка эришиш ҳаракатининг ўзига хос драйвери эканлиги барчага аён.

Республикамизда хотин-қизларни ижтимоий ҳимоя қилиш тизимининг устувор йўналишлари аниқланиб, ушбу йўналишларни инновацион ривожлантириш орқали уларни ижтимоий ҳимоя қилиш самарадорлигини ошириш илмий концепцияси оғишмай ҳаётга татбиқ этилмоқда.

мамлакатда гендер тенгликни таъминлаш хотин-қизларни ижтимоий ҳимоялаш ва уларни ижтимоий фаоллаштириш, хотин-қизлар ҳуқуқий маданиятини ошириш уларга нисбатан тазйиқ ва зўравонликнинг олдини олишнинг асосий омили эканлиги, уни такомиллаштириш, хотин-қизларнинг оғир ижтимоий аҳволга тушиб қолиш муаммоларини мунтазам социологик тадқиқ қилиб бориш, хотин-қизларни ижтимоий ҳимоя қилиш тизими самарадорлигини ошириш бевосита узлуксизлигини таъминловчи соҳалар инновация контекстида асосида олиб борилиши лозимлиги жамият олдида турган бугунги куннинг устувор вазифаларидан биридир.

Янгиланаётган Ўзбекистонда давлат тузилмаларининг хотин-қизларни ҳимоя қилиш жараёнларига хотин қизларни ижтимоий ҳимоя қилишдаги инновацион моделнинг имманент хусусиятлариини ҳисобга олган ҳолда инновацион усулларини жорий қилиш йўлга қўйилса, бизнинг назаримизда мақсадга мувофиқ бўлади.

Гендер тенгликни таъминлашда фойдаланиладиган инновацион технологиялар хотин-қизлар ижтимоий-сиёсий фаоллигини ошириш контекстида Ўзбекистонда бу соҳада олиб борилаётган ишлар мисолида илмий асосланган таклиф ва тавсиялар ишлаб чиқиш тегишли ташкилотлар фаолиятида тизимли тус олиши зарур.

Зўравонликнинг мазмун-моҳияти, турлари ва олдини олишнинг ҳуқуқий асослари, оилавий зўравонликнинг келиб чиқиш сабаблари ва уни бартараф этишнинг инновацион механизмлари, шунингдек, хотин-қизлар ҳуқуқий маданиятини юксалтириш, уларга нисбатан ўтказилаётган тазйиқ ва зўравонликларнинг олдини олиш чора-тадбирларини ишлаб чиқиш, Ўзбекистон ижтимоий, ҳуқуқий фанларининг доимий равишда қилиниб борилиши шарт бўлган соҳаларга айланса, ечими кутилаётган муаммоларни ҳал қилиш анча осонлашиши мумкин.

Ижтимоий ҳимоя самарадорлигини ошириш мамлакатимизда хотин-қизларни оғир ижтимоий аҳволдан чиқаришнинг ҳал қилувчи омиллардан биридир. Унинг ҳуқуқий асослари ва юртимизда хотин-қизларни ижтимоий-маънавий қўллаб-қувватлаш, таълим ва тарбия уйғунлиги – хотин-қизларни ижтимоий ҳимоя қилишнинг асосий воситалари ҳисобланади. Оила институти ва оилавий қадриятларни мустаҳкамлашнинг хотин-қизлар ижтимоий ҳимоя қилиш тизими муаммоларини бартараф этиш ва истиқболдаги самарадорлигини ошириш йўллари янги ёндашувлар билан бойитилиб бормоқда.

Аниқ мақсадга йўналтирилган гендер сиёсати натижасида янгиланаётган Ўзбекистонда хотин-қизлар мавқеи кундан-кунга яхшиланиб бормоқда. Олий мажлис ва маҳаллий кенгашлар таркибида аёллар 30 фоизни ташкил қилаётгани, раҳбарлар, тадбиркорлар орасида уларнинг сони ва фаолликлари ортаётгани давлатимизда олиб борилаётган гендер сиёсати нақадар тўғрилигидан далолат беради.

Мазкур масаланинг ижобий ҳал қилиниши Ўзбекистон Республикаси Маҳалла ва оилани қўллаб-қувватлаш вазирлиги, Ўзбекистон Республикаси бандлик ва меҳнат муносабатлари вазирлиги, Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлиги, Ўзбекистон Республикаси Ички ишлар вазирлиги, Ўзбекистон Республикаси инновацион ривожланиш вазирлиги, “Маънавият ва маърифат” марказлари, ижтимоий ҳимоя соҳа ходимлари ва фаоллари иштирокисиз тасаввур қилиб бўлмайди.

Марғилон туманлараро иқтисодий суди архив мудири Ш.Умурзакова

Суд тизимига “Ягона дарча” тамойили жорий этилди.

Мамлакатимизда давлат органлари ва мансабдор шахсларнинг фаолияти устидан самарали суд назоратини ўрнатиш, шунингдек фуқаролар ва тадбиркорлик субъектларининг одил судловга эришиш даражасини ошириш, республика ижро этувчи ҳокимият органларининг ҳамда маҳаллий ижро этувчи ҳокимият органларининг, мансабдор шахсларнинг Ўзбекистон Республикаси Конституцияси ва қонунларига мувофиқ фаолият юритишини таъминлаш борасида изчил ислоҳотлар амалга оширилмоқда.

Шу билан бирга Янги Ўзбекистоннинг тараққиёт стратегиясида мансабдор шахсларнинг қарорлари устидан берилган шикоятларни маъмурий судларда кўриб чиқиш тизимини такомиллаштириш орқали суд назоратининг қўлланилиш соҳасини кенгайтириш, қарори, ҳаракати (ҳаракатсизлиги) қонунга хилоф эмаслигини маъмурий судда исботлаш мажбуриятини уни қабул қилган мансабдор шахснинг зиммасига юклатиш тартибига қатъий риоя этилишини таъминлаш, шунингдек суд ҳужжатларини ва бошқа органлар ҳужжатларини ижро этишнинг самарали механизмларини жорий этиш назарда тутилган.

Бундан ташқари даъво аризасини (аризани), шикоятни ёхуд ишни уларни кўриб чиқишга ваколатли бўлган судга ўтказган ҳолда, судлар томонидан даъво аризасини, аризани, шунингдек шикоятни судга тааллуқли бўлмаганлиги сабабли қабул қилишни рад этишни ёки иш бўйича иш юритишни тугатишни тақиқлаш белгиланиши зарурати юзага келмоқда.

Шу сабабли, Ўзбекистон Республикасининг “Давлат органлари билан муносабатларда фуқаролар ва тадбиркорлик субъектлари ҳуқуқларининг самарали ҳимоя қилинишини таъминлаш бўйича қўшимча чоралар кўрилиши муносабати билан ўзбекистон республикасининг айрим қонун ҳужжатларига ўзгартиш ва қўшимчалар киритиш тўғрисида”ги 2023 йил 26 апрелдаги ЎРҚ-833-сон қонуни қабул қилинди.

Қонун билан фуқаро ва тадбиркорлик субъектларининг сарсонгарчилигини олдини олиш, одил судловга эришиш имкониятларини янада кенгайтириш мақсадида суд тизимига “ягона дарча” тамойили жорий этилди. Унга кўра аризаларни маъмурий, иқтисодий судга ёки фуқаролик ишлари бўйича судга тааллуқлилигидан қатъий назар, қабул қилиш ва ваколатли судга юбориш тартиби жорий этилди.

Шу муносабат билан, ишнинг фуқаролик ишлари бўйича судга ёки иқтисодий судга тааллуқли бўлиши аризани қабул қилишни рад этиш ёки иш юритишни тугатиш учун асос бўла олмайди.

Янги тартибга кўра, ариза (шикоят) судга тааллуқлилик қоидалари бузилган ҳолда маъмурий судга тақдим этилганлиги аниқланса, суд беш кун ичида “ариза (шикоят) тааллуқлилигига кўра фуқаролик ишлари бўйича судга ёки иқтисодий судга кўриб чиқиш учун ўтказиш тўғрисида” ажрим чиқариб, иш материалларини тегишли судга юборади.

Мазкур ажрим нусхаси у чиқарилгандан кейинги кундан кечиктирмасдан МСИЮтКнинг 124-моддасида назарда тутилган тартибда юборилади.

Фуқаролик ишлари бўйича суд ва иқтисодий судга тааллуқли бўлган бир нечта талабларни ўзаро бирлаштирган ҳолда маъмурий судга ариза берилган тақдирда ФПК 27-моддасининг 1-қисмига кўра, ўзаро боғлиқ бўлиб, баъзилари фуқаролик ишлари бўйича судга, баъзилари эса иқтисодий судга тааллуқли бўлган бир нечта талаб бирлаштирилганда, барча талаблар фуқаролик ишлари бўйича судида кўрилиши белгиланганлиги сабабли, бундай аризалар тегишли фуқаролик ишлари бўйича судга ўтказилиши лозим.

Судга ариза талабларининг айримлари маъмурий судга, бошқалари эса фуқаролик ишлари бўйича судга ёки иқтисодий судга тааллуқли ўзаро боғлиқ бўлган бир нечта талаб бирлаштириб берилганда эса, бундай ариза МСИЮтК 134-моддаси биринчи қисмининг 2-бандига асосан қайтарилади.

Башарти, бундай ҳолат ариза иш юритишга қабул қилингандан сўнг аниқланса, суд талабларнинг фуқаролик ишлари бўйича ёки иқтисодий судга тааллуқли бўлган қисмини МСИЮтКнинг 138-моддасига асосан алоҳида иш юритишга ажратиб, шу қисмини тааллуқлилигига кўра тегишли судга ўтказиш ва иш юритишни тугатиш тўғрисида ажрим чиқариши зарур.

Ариза (шикоят) бўйича иш қўзғатилгандан сўнг унинг фуқаролик ишлари бўйича ёки иқтисодий судга тааллуқлилиги аниқланган тақдирда бундай иш тааллуқлилиги бўйича тегишли судга ўтказилиши ва маъмурий иш иш юритишдан тугатилиши лозим бўлади.

Ўз навбатида, судга тааллуқлилигига кўра фуқаролик ишлари бўйича суддан ёки иқтисодий суддан ариза (шикоят) ёки материаллари келиб тушганда судья ариза (шикоят) МСИЮтКнинг 128, 129 ва 130-моддаларида кўрсатилган талабларга мувофиқ эканлигини текширади.

Агар ариза (шикоят) ушбу талабларга мувофиқ эмаслиги аниқланса, судья ариза (шикоят) судга келиб тушган кундан эътиборан беш кундан кечиктирмай “камчиликларни бартараф этиш тўғрисида” ажрим чиқариб, уларни бартараф этиш учун аризачига ўн кундан ошмайдиган муддат белгилайди.

Мазкур ажрим аризачига МСИЮтКнинг 124-моддасида назарда тутилган тартибда юборилади.

Бундай ажрим ишнинг келгусидаги ҳаракатига тўсқинлик қилмаслиги сабабли унинг устидан шикоят келтирилмайди.

Ажримда кўрсатилган муддатда камчиликлар бартараф этилмаган тақдирда, ариза (шикоят) ва унга илова қилинган ҳужжатлар МСИЮтКнинг 134-моддаси биринчи қисмининг 1¹-бандига асосан қайтарилади.

Ажримда кўрсатилган муддатда камчиликлар бартараф этилган тақдирда, ариза (шикоят) ёки иш материаллари маъмурий суд томонидан МСИЮтКнинг 132-моддасида белгиланган тартибда иш юритишга қабул қилинади.

Жорий этилган “ягона дарча” тамойили давлат органлари билан муносабатларда фуқаролар ва тадбиркорлик субъектлари ҳуқуқларининг самарали ҳимоя қилинишини таъминлашга, маъмурий суд ишларини юритишни халқаро стандартларга мувофиқ такомиллаштиришга ҳамда аҳолининг судларга бўлган ишончини янада оширишга хизмат қилади.

Фарғона туманлараро маъмурий судининг судьяси – Иқроржон Матмусаев.

Author: admin