Monthly Archives: Sentabr 2022

• on 28 Sen 2022
• By admin
• Янгиликлар

Хусусий мулк ҳуқуқига нисбатан чекловлар бекор қилинди

Сир эмас мамлакат ёки жамият иқтисодиётининг негизини  мулкчилик ташкил қилади. Давлат ва жамиятнинг ижтимоий-иқтисодий тузилиши ҳам мулк билан, мулкларнинг кимга тегишли эканлиги билан белгиланади.

Мамлакатимизда сўнг йилларда мулкий ҳуқуқларни ноқонуний тажовузлардан ҳимоя қилиш, хусусий мулкчиликни янада ривожлантириш, мулкдорлар ҳуқуқларини ҳимоя қилишга қаратилган давлат раҳбари ва ҳукуматининг 300 дан ортиқ ҳужжатлари қабул қилинди.

Давлатимиз раҳбари тадбиркорликка давлат томонидан аралашувларга барҳам бериш, уларни эркин фаолият олиб боришига шароит яратиш, хусусий мулкнинг дахлсизлиги таъминлаш масаласига устивор вазифаси сифатида қарайди. 

Бу борада ҳар йилнинг август ойида давлат раҳбарининг тадбиркорлар билан очиқ мулоқотўтказиши анъанага айланиб улгурди.

Хусусан, Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2022 йил 22 август куни ўтказилган тадбиркорлар билан очиқ мулоқотида мулкий ҳуқуқларнинг ишончли ҳимоясини яратиш, ушбу ҳуқуқларни чеклаётган омилларни бартараф этиш масаласи кун тартибининг асосий масаласи этиб белгиланди.

Очиқ мулоқоти доирасида белгиланган вазифалар ижросини таъминлаш учун Республика Президенти томонидан 2022 йил 24 августда “Мулк ҳуқуқининг дахлсизлигини ишончли ҳимоя қилиш, мулкий муносабатларга асоссиз аралашувга йўл қўймаслик, хусусий мулкнинг капиталлашув даражасини ошириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги ПФ-198-сонли қабул қилинди.

Фармонга кўра, хусусий мулкка эгалик қилиш, ундан фойдаланиш ва уни тасарруф этиш ҳуқуқини бевосита ёки билвосита чеклашни назарда тутувчи, мулкий муносабатларда бозор иқтисодиёти тамойилларини тўлиқ жорий этишга тўсқинлик қилувчи қандай тартиблар, талаблар ва чекловлар бекор қилинмоқда. Келинг, шу ҳақда сўз юритсак.

2022 йил 1 сентябрдан бошлаб:

а) ер участкаларига бўлган ҳуқуқлардан фойдаланиш соҳасида:

ер участкаларига бўлган ҳуқуқнинг вужудга келиши учун асос бўлган ҳужжатларни, шу жумладан Вазирлар Маҳкамаси, маҳаллий давлат ҳокимияти органларининг ҳужжатларини уларнинг ўзи ёки юқори турувчи орган ва мансабдор шахслар томонидан, хусусан прокурор протести асосида бекор қилиш йўли билан ер участкасига бўлган ҳуқуқни тугатиш;

ер участкасидан ихтиёрий воз кечилганда унга бўлган ҳуқуқнинг бекор қилинишини Вазирлар Маҳкамаси, маҳаллий давлат ҳокимияти органларининг қарори билан расмийлаштириш;

юридик шахс тугатилиши муносабати билан унинг ер участкасига (қишлоқ хўжалиги ерларидан ташқари) бўлган ҳуқуқларини бекор қилиш;

ер участкаларини жамоат эҳтиёжлари учун олиб қўйишда компенсация сифатида давлат мулкидаги бошқа кўчмас мулк объектини мулк қилиб бериштартиби бекор қилинди.

б) турар жойга бўлган мулкий ҳуқуқларни амалга ошириш соҳасида:

турар жойга нисбатан мулкий ҳуқуқларга ёки турар жой мулкдори билан қариндошлик алоқаларига эга бўлмаган шахсларни ушбу турар жойдан доимий рўйхатдан чиқариш учун уларнинг розилигини олиш,

суд томонидан турар жойга нисбатан инсофли эгалловчи деб топилган жисмоний шахсдан ушбу турар жойни унга нисбатан мулк ҳуқуқи давлат рўйхатидан ўтказилган пайтдан бошлаб уч йил ўтгач натура шаклида талаб қилиб олиш;

в) жисмоний ва юридик шахсларга мулк ҳуқуқи билан тегишли бўлган бино ва иншоотлар, транспорт воситаларидан фойдаланиш соҳасида

мулкий ҳуқуқларнинг вужудга келиши учун асос бўлган маъмурий ҳужжатларни ушбу ҳужжатни қабул қилган ёки юқори турувчи маъмурий орган ва мансабдор шахслар томонидан, хусусан прокурор протести асосида бекор қилиш йўли билан ҳуқуқларни тугатиш;

г) корпоратив муносабатлар соҳасида:

давлат органлари томонидан давлат иштирокидаги корхоналар мол-мулкини тасарруф этиш бўйича норматив-ҳуқуқий ҳужжатлар ёки бошқа кўринишдаги маъмурий ҳужжатлар қабул қилиш амалиёти;

юридик шахсларнинг устав фондидаги (капиталидаги) гаровга қўйилган улушларни (қўшилган ҳиссаларни) гаровга олувчининг розилигисиз тасарруф этиш амалиёти бекор қилинди.

Шунингдек, 2023 йил 1 январдан бошлаб Кадастр ва кўчмас мулкларни рўйхатдан ўтказиш интеграцион ахборот тизими (UZKAD) кўчмас мулк объектларига бўлган ҳуқуқларнинг давлат реестри ҳамда кўчмас мулк объектлари ҳақидаги маълумотлар юритиладиган, маълумотларининг ҳақиқийлиги ва ишончлилиги давлат томонидан кафолатланадиган ягона ахборот тизими этиб белгиланди.

Таъкидлаш жоизки, ушбу тадбирлар орқали мулк ҳуқуқининг дахлсизлигини ишончли ҳимоя қилиш – демократик давлат ва фуқаролик жамиятининг энг муҳим мезонидир. 

Фарғона туманлараро маъмурий 

суди судьяси С.Шокиров

• on 28 Sen 2022
• By admin
• Янгиликлар

Текширув ўтказиш тартиби тадбиркорлар фойдасига такомиллаштирилди

Мамлакатимиз иқтисодий сиёсатида тараққиётнинг энг муҳим йўналишларидан бири бу – тадбиркорликни ривожлантириш ҳисобланади.

Охирги йилларда бизнес муҳитини яхшилаш, аҳолини тадбиркорликка кенг жалб қилиш бўйича фармон ва қарорлар қабул қилинди. Рухсат берувчи ҳужжатларни олиш тартиби сезиларли даражада соддалаштирилди, тадбиркорлик субъектларининг молия-хўжалик фаолиятини текширишлар қисқартирилди.

“Ҳар бир оила – тадбиркор”, “Ёшлар келажагимиз” дастурлари тадбиркорлик истаги бўлган фуқароларимизни қўллаб-қувватлашда муҳим омил бўлмоқда. Натижада, янги ташкил этилган субъектлар сони кун сайин кўпаймоқда.

Сир эмас қадимий тарихдан замонавий давргача тадбиркорлик субъектлари томонидан қонунларга риоя қилиши давлат томонидан назорат қилиб келинган. 

Давлатимиз раҳбари тадбиркорликка давлат томонидан аралашувларга барҳам бериш, уларни эркин фаолият олиб боришига шароит яратиш, хусусий мулкнинг дахлсизлиги таъминлаш масаласига устивор вазифаси сифатида қарайди. Бу борада ҳар йилнинг август ойида давлат раҳбарининг очиқ мулоқот орқали тадбиркорларни шахсан қабул қилиши анъанага айланди.

Хусусан, яқинда қабул қилинган Президентимизнинг 2022 йил 
13 сентябрдаги “Тадбиркорлик субъектлари фаолиятида текширувлар ўтказишни мувофиқлаштириш тартибини такомиллаштириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги ПҚ-374-сонли қарори тадбиркорларимизни қўллаб-қувватлаш сиёсатининг изчил давомидир.

Хўш, янги қарорга кўра, тадбиркорлик субъектлари учун  текширувлар ўтказиш тартибида қандай енгилликлар берилмоқда.

Назорат қилувчи органлар томонидан 2022 йил 1 ноябрдан бошлаб:

тадбиркорлик субъектлари фаолиятида ўтказиладиган барча текширувлар “Ягона давлат назорати” ахборот тизимида рўйхатга олинади. Бунда, тадбиркорлик субъектлари фаолиятида мазкур тизимда рўйхатга олинмаган текширувларни ўтказиш ноқонуний ҳисобланади;

тадбиркорлик субъектлари фаолиятида ўтказилган текширувларнинг натижалари ҳамда профилактика тадбирлари тўғрисида маълумот текширув ёки профилактика тадбирлари тугаган кундан бошлаб уч кун муддатда “Ягона давлат назорати” ахборот тизимига киритилади.

Назорат қилувчи органлар:

“хавфни таҳлил этиш” тизими натижаларига асосан ўтказиладиган текширувларнинг бошланиши ҳақида камида 10 иш куни олдин тадбиркорлик субъектини хабардор қилади;

тадбиркорлик субъектининг илгари текширилган фаолият давридаги предмети ва объекти бўйича қайта текширув ўтказишга ва тадбиркорлик субъекти томонидан аввал тақдим этилган ҳужжатларни талаб қилишга ҳақли эмас;

тадбиркорлик субъектлари учун профилактика тадбирларини Тадбиркорларнинг ҳуқуқларини ҳимоя қилиш бўйича вакил билан келишилган режа-графиклар асосида тадбиркорлик субъектлари молия-хўжалик фаолиятига аралашмаган ҳолда семинарлар, оммавий муҳокамалар, оммавий ахборот воситаларида чиқишлар, «очиқ эшиклар куни» тадбирларини ташкил этиш, шунингдек, тарқатма материал ва қўлланмалар билан таъминлаш, тавсия ва хабарлар юбориш шаклларида амалга оширади.

Тадбиркорлик субъектлари назорат қилувчи органларнинг мансабдор шахсларини қуйидаги ҳолларда текширув ўтказиш учун ўз ҳудудига қўймаслик ҳуқуқига эга:

текширув ўтказиш тўғрисидаги буйруқ ўрнатилган тартибда расмийлаштирилмаганда;

текширув белгиланган тартибда Тадбиркорларнинг ҳуқуқларини ҳимоя қилиш бўйича вакил билан келишилмаганда ёки у хабардор этилмаганда;

тадбиркорлик субъектлари фаолиятини текшириш ҳуқуқини берувчи махсус гувоҳнома мавжуд бўлмаганида;

улар текширувларни рўйхатга олиш китобига маълумотларни киритишдан бош тортганида.

2023 йил 1 январдан бошлаб назорат қилувчи органларга “Ягона давлат назорати” ахборот тизимидаги давлат назорати функциялари реестрига киритилмаган функциялар бўйича тадбиркорлик субъектлари фаолиятида текширувлар ўтказиш тақиқланади.

Хулоса ўрнида шуни таъкидлаш лозимки, ушбу тадбирлар фуқароларда тадбиркорликка ишонч ва иштиёқ уйғотишга, уларнинг ҳуқуқ ва манфаатлари устуворлигини таъминлашда муҳим омил бўлади.

Фарғона туманлараро маъмурий 

суди судьяси С.Шокиров

• on 27 Sen 2022
• By admin
• Янгиликлар

Одил судлов орқали инсон қадрини улуғлаш, унинг ҳуқуқ ва эркинликлари, қонуний манфаатлари муҳофазасини кучайтириш.

Суд одил судловнинг олий нуқтаси, шу сабабли унинг ролини ошириш эса ҳуқуқий давлат барпоэтиш йўлидаги қонуний жараён ҳисобланади, айнан шундай ёндашув туфайли суд-ҳуқуқтизимида охирги беш йил мобайнида амалгаоширилган ислоҳотларга назар ташлайдиганбўлсак, ушбу даврни ҳеч иккиланмасдан суд-ҳуқуқтизимини ислоҳ этишнинг янги даври деб аташмумкин, боиси ушбу даврда суд-ҳуқуқ тизиминилибераллаштириш, суд ҳокимияти мустақиллигиниянада мустаҳкамлаш, одил судлов сифати васамарадорлигини ошириш, суд ҳимоясинитаъминлашда ортиқча бюрократик тўсиқлар ватизимда мавжуд бир қатор камчиликларнибартараф этиш, соҳани ислоҳ этиш, маъмурийқонунчилигида инсонпарварлик тамойиллариникучайтиришга йўналтирилган ишларнинг кўламива миқёси ниҳоятда кенгайиб, янги босқичларгакўтарилиб, дадил қадамлар ташланди.

Хусусан, ислоҳотлар самараси ўлароқ Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 21 февралдаги “Ўзбекистон Республикаси суд тизими тузилмасини тубдан такомиллаштириш ва фаолияти самарадорлигини ошириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги                                          ПФ-4966-сонли Фармони асосида маъмурий судлар ташкил этилиб, улар зиммасига давлат органлари ва мансабдор шахсларнинг қарорлари ва хатти-ҳаракатларига ҳуқуқий баҳо беришдек ғоятда муҳим ҳамда масъулиятли вазифа юкланганди.

Кейинчалик, маъмурий судлар фаолияти Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2020 йил 24 июлдаги “Судлар фаолиятини янада такомиллаштириш ва одил судлов самарадорлигини оширишга доир қўшимча чора-тадбирлар тўғрисида”ги ПФ-6034-сонли Фармони билан такомиллаштирилиб, туман (шаҳар) маъмурий судлари негизида оммавий ҳуқуқий муносабатлардан келиб чиқадиган ишларни кўришга ихтисослаштирилган Қорақалпоғистон Республикаси, вилоятлар марказлари ва Тошкент шаҳрида туманлараро маъмурий судлар ташкил этилди, бунда асосий эътибор нафақат судларга бўлган ташқи таъсир ва аралашувларни бартараф этиш, балки мазкур тоифадаги ишларнинг ҳажмидан келиб чиқиб, бутун республика бўйича судьялар ўртасида адолатли иш ҳажмини тақсимлашга ҳам қаратилди.

Ҳурматли Президентимиз Шавкат Мирзиёев жорий йилнинг                               9 сентябрь куни Тадбиркорлар ва ишбилармонлар ҳаракати – Ўзбекистон Либерал-демократик партиясининг X съездидаги маърузаларида одил судлов, инсон қадр-қиммати ва ҳуқуқлари олий қадрият сифатида, 
суд-ҳуқуқ соҳасидаги ислоҳотларимизнинг асосий мазмуни бўлиб қолиши, мансабдор шахсларнинг қарорлари устидан берилган шикоятларни кўриб чиқиш тизими такомиллаштирилиши, бу борада маъмурий судларнинг ўрни ва ролини кучайтириш мақсадида, унинг ваколатлари кенгайтирилиши, шунингдек маъмурий судларга давлат идоралари томонидан етказилган зарарни қоплаш ва бошқа ҳуқуқий оқибатларга оид масалаларни ҳал қилиш ваколати берилишини таъкидлаб ўтишганди, шундан келиб чиқиб, давлат органлари томонидан фуқаро ёки юридик шахс ҳуқуқлари бузилганда, уларни маъмурий суд томонидан самарали ҳимоя қилишга тўсқинлик қилувчи бир қатор омиллар мавжудлиги инобатга олиниб, маъмурий суд иш юритувини халқаро стандартлар асосида такомиллаштириш мақсадида 2022 йил 29 январда Ўзбекистон Республикаси Президентининг “Давлат органлари билан муносабатларда фуқаролар ва тадбиркорлик субъектлари ҳуқуқларининг субъектлари ҳуқуқларининг самарали ҳимоя этилишини таъминлаш ҳамда аҳолининг судларга бўлган ишончнини янада ошириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги ПҚ-107-сонли Қарори қабул қилинди.

Ушбу Қарорга асосан маъмурий суд ишларини юритишни “суднинг фаол иштироки” тамойили асосида амалга ошириш, бунда маъмурий судларга ишнинг ҳақиқий ҳолатларини аниқлаш учун ўз ташаббуси билан далилларни йиғиш мажбуриятини юклаш, ҳуқуқи бузилган фуқаро ёки тадбиркорлик субъектига эса далилларни йиғишда фақат ўз имконияти доирасида иштирок этишга шароит яратиш, ҳуқуқи бузилган фуқаро ёки тадбиркорлик субъектига оммавий-ҳуқуқий муносабатдан келиб чиқадиган низо билан бирга унга сабабий боғланишда бўлган зарарни ундириш талабини ҳам маъмурий судга билдириш ҳуқуқини тақдим этиш ҳамда бундай талабларни кўриб чиқишни маъмурий судлар ваколатига ўтказиш, маъмурий судларнинг оммавий-ҳуқуқий муносабатлардан келиб чиқадиган ишлар бўйича ҳал қилув қарорлари давлат органлари ёки ташкилотлари томонидан ижро қилинмаган тақдирда, уларнинг мансабдор шахсларига нисбатан суд жарималарини қўллаш, оммавий-ҳуқуқий муносабатлардан келиб чиқадиган ишлар бўйича тарафлар ўртасида ярашувга эришиш механизмларини жорий қилиш белгиланди.

Шунингдек, тарафларга, қонун ҳужжатларида белгиланган ҳолларда, оммавий-ҳуқуқий муносабатлардан келиб чиқадиган ишлар бўйича келишув битимини тузиш ҳуқуқини бериш, судлар томонидан даъво аризаси, ариза ҳамда шикоятни судга тааллуқли бўлмаганлиги сабабли қабул қилишни рад этиш ёки иш бўйича иш юритишни тугатишни тақиқлаш, бунда даъво аризаси, ариза, шикоят ёки ишни уларни кўриб чиқишга ваколатли судга ўтказиш ҳамда маъмурий суднинг қонуний кучга кирган ҳал қилув қарорида аниқланган ҳолатлар бошқа ишни кўраётган фуқаролик ишлари бўйича суд учун мажбурий ҳисобланишини белгилаш, бир суд иши доирасида баъзилари маъмурий судга, бошқалари эса фуқаролик ишлари бўйича судга тааллуқли бўлган бир нечта талабни бирлаштириш тақиқланди.

Бундан ташқари жаҳон миқёсидаги мураккаб жараёнларни ва мамлакатимиз босиб ўтган тараққиёт натижаларини чуқур таҳлил қилган ҳолда кейинги йилларда «Инсон қадри учун» тамойили асосида халқимизнинг фаровонлигини янада ошириш, иқтисодиёт тармоқларини трансформация қилиш ва тадбиркорликни жадал ривожлантириш, инсон ҳуқуқлари ва манфаатларини сўзсиз таъминлаш ҳамда фаол фуқаролик жамиятини шакллантиришга қаратилган ислоҳотларнинг устувор йўналишларини белгилаш мақсадида Президентимизнинг  2022 йил 28 январь кунги ПФ-60-сонли Фармонлари билан 2022-2026 йилларга мўлжалланган Янги Ўзбекистоннинг тараққиёт стратегияси тасдиқланди.

Мазкур Фармонда қайд этилганидек, инсон қадрини юксалтириш ва эркин фуқаролик жамиятини янада ривожлантириш орқали халқпарвар давлат барпо этиш, мамлакатимизда адолат ва қонун устуворлиги тамойилларини тараққиётнинг энг асосий ва зарур шартига айлантириш, миллий иқтисодиётни жадал ривожлантириш ва юқори ўсиш суръатларини таъминлаш, адолатли ижтимоий сиёсат юритиш, инсон капиталини ривожлантириш, маънавий тараққиётни таъминлаш ва соҳани янги босқичга олиб чиқиш, миллий манфаатлардан келиб чиққан ҳолда умумбашарий муаммоларга ёндашиш, мамлакатимиз хавфсизлиги ва мудофаа салоҳиятини кучайтириш, очиқ, прагматик ва фаол ташқи сиёсат олиб бориш назарда тутилди.

Хулоса қилиб шуни айтиш мумкинки, келгусида ушбу Фармон ва Қарордан келиб чиққан ҳолда қонунчилик ҳужжатларига тегишли ўзгартиш ва қўшимчалар киритилади ҳамда энг асосийси ушбу ўзгартишлар инсон, унинг ҳуқуқ ва эркинликлари, қонуний манфаатлари муҳофазасини кучайтириш, ишларни судда кўриш сифатини оширишга хизмат қилади.

Фарғона вилоят маъмурий

суди судьяси Н.Хаджиматов

• on 27 Sen 2022
• By admin
• Янгиликлар

Ўзбекистон Республикаси Олий суди Пленум

Ўзбекистон Республикаси Олий суди Пленумининг 2019 йил 24 декабрдаги “Маъмурий органлар ваулар мансабдор шахсларининг қарорлари, ҳаракатлари (ҳаракатсизлиги) устидан шикоятқилиш тўғрисидаги ишларни кўриб чиқиш бўйичасуд амалиёти ҳақида”ги 24-сонли қарори мазмун-моҳияти

​Ўзбекистон Республикасининг Маъмурий суд ишларини юритиш тўғрисидаги кодекси қабул қилиниши, шунингдек, судлар томонидан маъмурий органлар ва улар мансабдор шахсларининг қарорлари, ҳаракатлари (ҳаракатсизлиги) устидан шикоят қилиш тўғрисидаги ишларни кўришда қонун нормаларини бир хилда ва тўғри қўлланишини таъминлаш мақсадида Ўзбекистон Республикаси Олий суди Пленумининг мазкур қарорида бир қатор юридик терминлар тушунчаларига таъриф берилиб, амалиётда уларни қандай тушуниш ва ишлатилиши ҳақида маълумотлар келтирилади.

​Жумладан: биринчидан, маъмурий органлар деганда, давлат бошқаруви органлари ва уларнинг ҳудудий органлари, жойлардаги ижро ҳокимияти органлари, фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органлари, шунингдек, маъмурий-бошқарув ваколати берилган бошқа ташкилотлар ва махсус ташкил этилган комиссиялар тушунилади. Бир сўз билан айтадиган бўлсак, Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2003 йил 9 декабрдаги ПФ-3358-сонли Фармони билан тасдиқланган Республика давлат бошқаруви органлари рўйхатида кўрсатилган вазирликлар, давлат қўмиталари, қўмиталар, агентликлар, марказлар, инспекциялардир.

Иккинчидан, маъмурий органлар мансабдор шахслари деганда, ҳокимият вакили вазифасини бажарадиган ёхуд мазкур органларда маъмурий-бошқарув (ташкилий-фармойиш бериш) вазифасини амалга оширадиган ва юридик аҳамиятга эга ҳаракатларни содир этишга ваколат берилган шахслар тушунилади. Яъни мазкур шахснинг ҳаракати ёки ҳаракатсизлиги ҳуқуқий оқибат келтириб чиқаради.

Учинчидан, манфаатдор шахс деганда, маъмурий органнинг қарори ёки унинг мансабдор шахси ҳаракати (ҳаракатсизлиги) қаратилган фуқаро ёки юридик шахс ёхуд бундай қарор, ҳаракат (ҳаракатсизлик) ҳуқуқ ва қонуний манфаатларига дахл этган бошқа шахс тушунилади. 

Тўртинчидан, қарор деганда, маъмурий орган ёки унинг мансабдор шахси томонидан якка ёки коллегиал тарзда қабул қилинган ва муайян ҳуқуқий оқибат туғдирувчи ҳужжат тушунилади. Бунда шуни назарда тутиш лозимки, қарорлар белгиланган шаклда (масалан, жойлардаги ижро ҳокимияти органлари қарорлари) ёки эркин тарзда (масалан, фуқаронинг мурожаатини қаноатлантиришни рад этиш тўғрисидаги ёзма хабар) қабул қилиниши мумкин. Демак, фуқаро туман, шаҳар ҳокимлигига ариза билан мурожаат қилса-ю, ҳокимликнинг фуқарони мурожаатини қаноатлантиришни рад этиш тўғрисидаги ёзма хабари чиқарилса, фуқаро мазкур ёзма хабар устидан ҳам қарор сифатида эътироз билдириш ҳуқуқи сақланиб қолади.

Бешинчидан, маъмурий органлар ва улар мансабдор шахсларининг ҳаракатлари деганда, қарор шаклида ифодаланмаган бўлса ҳам, бироқ манфаатдор шахслар ҳуқуқлари ва эркинликларини бузилишига олиб келган ёки уларнинг ҳуқуқлари ва эркинликлари амалга оширилишига тўсқинлик қилган юридик аҳамиятга эга фармойишлар тушунилади. Мисол учун фуқаро танлов асосида маълум миқдорда ер майдони ютиб олган ва танлов баённомасида мазкур ер майдони учун қарор чиқариб бериш ҳокимлик зиммасига юклатилган бўлса, лекин ҳокимлик мансабдор шахси томонидан мазкур ер майдонига қарор чиқариб берилмаган тақдирда, фуқаро мансабдор шахснинг ҳаракатлари устидан судга шикоят қилиши тушунилади.

Олтинчидан, ҳаракатсизлик деганда, маъмурий орган ёки унинг мансабдор шахси зиммасига норматив-ҳуқуқий ва бошқа ҳужжатлар (лавозим йўриқномалари, низомлар, регламентлар, буйруқлар) билан юклатилган мажбуриятни бажармаслик тушунилади.

Бундан ташқари, мазкур Пленум қарорида қонун ҳужжатларига кўра текширилиши Ўзбекистон Республикаси Конституциявий судининг мутлақ ваколатига кирадиган давлат органлари қарорлари, шунингдек, қонун ҳужжатларида устидан судга шикоят беришнинг бошқача тартиби назарда тутилган қарорлар, ҳаракатлар (ҳаракатсизлик) МСИЮтК 23-бобида белгиланган тартибда маъмурий судлар томонидан кўриб чиқилмайди.

Хусусан, маъмурий органлар мансабдор шахсларининг жиноят иши ёхуд маъмурий ҳуқуқбузарлик тўғрисидаги иш бўйича иш юритиш билан боғлиқ қарорлари, ҳаракатлари (ҳаракатсизлиги) устидан, тегишлича, Ўзбекистон Республикасининг Жиноят-процессуал кодекси ва Ўзбекистон Республикасининг Маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги кодексида белгиланган тартибда шикоят қилинади.

Шу билан бирга, тергов ҳибсхоналари ва жазони ижро этиш муассасалари мансабдор шахсларининг ушлаб турилганлар, қамоққа олинганлар, озодликдан маҳрум қилинган маҳкумларга нисбатан интизомий жазо чораларини қўллаш ҳақидаги қарорлари ва ҳаракатлари МСИЮтК 23-бобида назарда тутилган тартибда низолашилиши мумкин, Ўзбекистон Республикаси Жиноят-процессуал кодексининг 542-моддасида назарда тутилган тартибда ҳал қилинадиган масалалар бундан мустасно эканлиги белгилаб қўйилган.

Фарғона вилоят маъмурий

суди судьяси Н.Хаджиматов

• on 26 Sen 2022
• By admin
• Янгиликлар

АЁЛ БАХТИ АСОСИ

Аёл бахти – оила ва жамият фаровонлиги асоси ҳисобланади.

Аёлни эъзозлаш, унга эҳтиром кўрсатиш ўзбек халқига хос олижаноб хусусиятлардан биридир.

Бугун биз, аёлларга қаратилаётган эътиборни ҳар нафасимизда ҳис қилиб келаяпмиз. Буни жамиятимизнинг 
барча жабҳаларида, айтайлик, таълим ва соғлиқни сақлаш тизими, ҳуқуқ-тартибот, саноат ва қишлоқ хўжалиги, қурилиш, транспорт ва алоқа соҳаларида самарали фаолият олиб бораётган фидойи аёллар тимсолида кўриш мумкин. Зукко қизларимиз, фозила аёлларимиз эса фан, санъат, маданият ва спортда юқори марраларни забт этишаяпти.

Президентимиз Шавкат Мирзиёев БМТ Инсон ҳуқуқлари бўйича кенгашининг 46-сессиясидаги нутқида мамлакатимиз ижтимоий-сиёсий ҳаёти ва ишбилармонлик соҳасида аёлларнинг ролини тубдан оширишга қаратилган ишларнинг келгусида ҳам қатъий давом эттирилишини, бу давлат сиёсатининг устувор йўналишларидан бириэканини таъкидлаган эди.

Шу йилнинг 1 март куни Давлатимиз раҳбари раислигида ўтказилган видеоселектор йиғилиши ҳамда 7 март куни 
қабул қилинган Ўзбекистон Республикаси Президентининг “Оила ва хотин-қизларни тизимли қўллаб-қувватлашга доир ишларни янада жадаллаштириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги Фармонида белгиланган вазифалар ҳам бунинг яққол исботидир.

Дарҳақиқат, сўнгги йилларда аёлларнингоғирини 
енгил қилиш, ҳуқуқ ва манфаатларини таъминлаш бўйича кенг кўламли чора-тадбирлар амалга оширилди.

Ўтган 2021 йилда – “Аёллар дафтари”га киритилган 
900 минг нафарга яқин хотин-қизларнинг муаммолари 
ҳал этилди. Ижтимоий ҳимояга муҳтож, турмуш шароити оғир аёлларни уй-жой ва иш билан таъминлаш, уларга моддий 
ёрдам кўрсатиш, имтиёзли кредитлар ажратиш борасида 
муайан ишлар амалга оширилди. Қолаверса, юридик ёрдамга муҳтож 74 минг нафардан ортиқ аёлларга бепул ҳуқуқий ёрдам кўрсатилди.

Бундай хайрли ишларни келгусида ҳам давом эттириш 
учун Янги Ўзбекистоннинг Тараққиёт стратегиясида аёлларимизга бўлган эътиборни энг қуйи бўғин – маҳаллагача етказиб, уларни ҳар томонлама қўллаб-қувватлашнинг янги тизими яратилиши белгиланди.

Ўзбекистонда олиб борилаётган ислоҳотларнинг самараси шундаки, нафақат соҳа ва тармоқлар, балки аҳолининг барча қатламлари билан алоҳида ишлаш амалиёти йўлга қўйилган. 
Шу боис, ёшлар, нуронийлар ва албатта, хотин-қизлар билан бирма-бир ишларни олиб борувчи давлат ташкилотлари ташкил этилиб, уларнинг фаолияти тобора такомиллашмоқда.

Шу сабабли, устувор мақсадлар ижросини тизимли тарзда, ҳар бир маҳалла кесимида амалга ошириш учун 
Оила ва хотин-қизлар давлат қўмитаситашкил этилди.

Давлатимиз раҳбари томонидан қабулқилинган Фармонда хотин-қизлар учуняратилаётган янги имтиёз ва шароитлар белгиланди. Аёлларни ижтимоий ҳимоя қилиш, уларнинг 
уй-жой шароитини яхшилаш, саломатлигини тиклаш, таълим олиши, касб-ҳунар эгаллашиҳамда бандлигини таъминлаш масалаларига алоҳида эътибор қаратилган.

Ўзбекистон Республикаси Президентининг «Оила ва хотин-қизларни тизимли қўллаб-қувватлашга доир ишларни янада жадаллаштириш чора-тадбирлари тўғрисида» 2022 йил  7 мартдаги ПФ-87-сон Фармони ижросини таъминлаш ҳамда давлат органлари ва ташкилотларда олий маълумотли хотин-қизлар улушини янада ошириш мақсадида Вазирлар Маҳкамасининг 2022 йил 9 июндаги 322-сонли қарори қабул қилинди. Ушбу қарорга мувофиқ мутахассислиги бўйича камида беш йил меҳнат стажи мавжуд, бироқ олий маълумотга эга бўлмаган хотин-қизларни давлат олий таълим муассасаларига алоҳида қабул параметрлари доирасида танлов натижаларига кўра тўлов-контракт асосида ўқишга қабул қилиш тартиби белгиланган.

Бунда ўқишга қабул қилиш Ўзбекистон Республикаси Оила ва хотин-қизлар давлат қўмитасининг тавсияномаси асосида мутахассислиги бўйича камида беш йил меҳнат стажи мавжуд, бироқ олий маълумотга эга бўлмаган хотин-қизлар ҳисобидан, иш фаолиятига мос бўлган давлат олий таълим муассасаларининг бакалавриатига ўқишга қабул қилиш бўйича кириш имтиҳонлари (тест синови, касбий (ижодий) имтиҳон) доирасида амалга оширилади.

Албатта, ҳар қайси ўзбек аёли ҳеч кимдан кам бўлмаслик учун таълим олишни, ўзи ёқтирган соҳанинг етук мутахассиси бўлиш орзуси билан яшайди. Лекин ҳар кимнинг ҳам олий таълимни олишга қурби етмаслигини тан олиш лозим. Давлатимиз раҳбари шундай хотин-қизларимизга ўзининг оталарча меҳрини кўрсатиб жудаям яхши имкониятларберилиши ташаббуси билан чиқдилар. Эндиликда, эҳтиёжманд оила вакиллари, ота ёки онасини йўқотган талаба қизларимизнинг таълим контракти маҳаллий бюджетдантўланади.

Шунингдек, янги ўқув йилидан бошлаб, таълим контрактларини тўлаш учун қизларга илк маротаба 7 йил муддатга фоизсиз кредит бериш жорий қилинади. 

Яратилаётган бундай имкониятлардан ҳабар топган 
мактаб ҳамда лицейларни битирувчи ёш қизларимизнинг кўзлари қувонч ва шодликка тўлиб, уларда Ватанга севги 
ва эртанги кунга бўлган ишонч туйғулари ортмоқда.

Жамиятимизда олима аёллар улушини сезиларли ошириш учун келгуси ўқув йилидан бошлаб магистратурада ўқиётган қизларнинг шартнома пуллари тўлиқ бюджетдан қоплаб берилади.

Шуни эътироф этиш жоизки, билимга чанқоқ, илм олиб, тинимсиз ўз устида ишлаб, олган маънавий бойликлари 
ва тажрибасини келгуси авлодларга бериш истагида бўлган хотин-қизларимиз учун берилган бундай рағбат энг ривожланган чет давлатларида ҳам мавжуд эмас.

Президентимиз Шавкат Мирзиёевнинг таъбири билан айтганда: “Аёллар ишлаган ва раҳбарлик қилган жойларда тартиб, адолат, ҳалоллик, маданият юқори бўлиши 
ҳеч кимга сир эмас”.

Шунинг учун, айни пайтда аёлларимиз улуши паст бўлган 
аниқ фанлар, техника ва ҳуқуқшуносликйўналишидаги 
олий таълим муассасаларида хотин-қиз талабалар улуши ҳозирги 24 фоиздан 40 фоизгача етказилиши белгиланди. Бунинг учун ҳар йили хотин-қизларнинг талаба бўлишига квотанинг камида 50 фоизи аниқ фанлар, техника 
ва ҳуқуқшунослик йўналишлари учун мақсадли ажратилади.

Бу эса, мазкур соҳа ва тармоқларда гендер тенглиги таъминланишига, аёлларнинг ҳуқуқий маданияти ва билими ошиши, тараққиётнинг барча жабҳаларида ўз хиссаларини қўшишига хизмат қилади. 

Давлатнинг аёлларга бўлган бу юксак эътибори 
ва ишончи хотин-қизлар зиммасига катта масъулият 
юклайди. Берилган шундай шарт-шароитлардан унумли фойдаланишимиз, мамлакатимизда амалга оширилаётган ислоҳот ва янгиланишлар жараёнининг фаол иштирокчисига айланишимиз, билдирилаётган ишончни оқлаш биз аёлларнинг вазифамиз ва бурчимиздир.

Д.Абдуманабова,

Фарғона туманлараро маъмурий 

судининг архив мудири

Ф.Абдубоисова, Ф.Мамажонова,

Фарғона туманлараро маъмурий 

судининг судья ёрдамчиси